Kinh nghiệm trong phục hồi tai biến mạch máu não
1 – Nhắc lại tai biến mạch não theo YHHĐ
Khái niệm : Tai biến mạch máu não( Đột quỵ não) là một thiếu sót thần kinh xảy ra một cách đột ngột kéo dài trên 24 giờ phần nhiều là nguyên nhân mạch máu
Tai biến mạch máu não bao gồm hai loại chính là : Xuất huyết não và nhồi máu não .
Một loại khác cũng thường gặp trên lâm sàng tai biến mạch não thoáng qua thực ra đây chỉ là một co thắt mạch não vì nó bình phục hoàn toàn trong 24h cho nên không thuộc trong khái niệm này
Bình thường não lượng o xy cho 100g não/phút là > 75ml . Từ 50 – 75 ml là não hoạt động trong tình trạng thiếu o xy < 50ml là não ngừng hoạt động < 25 ml não bắt đầu hoại tử
Khi tai biến mạch não thì vùng não phía sau mạch não bị vỡ hoặc bị tắc bị thiếu lúc này theo phản ứng tự vệ cơ thể phản ứng bằng cách tăng đưa máu đến khu vực thiếu máu bằng tăng cung lượng tim , tăng co các tiểu động mạch làm tăng huyết áp thứ phát cho nên tai biến mạch não giai đoạn đầu chỉ khi huyết áp tăng quá cao mới can thiệp hạ áp ( > 180mmhg với huyết áp tối đa)
Kinh nghiệm trong phục hồi tai biến mạch máu não
Điều trị phục hồi sau tai biến , mức độ phục hồi phụ thuộc nhiều vào các yếu tố sau:
- Vị trí tổn thương , mức độ tổn thương , kích thước thương tổn
- Các xử trí can thiệp trong những giờ đầu , ngày đầu
- Những bệnh mạn tính đã mắc trước đó vĩ dụ các bệnh như xơ vữa mạch , tăng lipid máu , đái tháo đường , các dị dạng mạch não …vv
2 – Tai biến mạch não theo YHCT
Theo YHCT tai biến mạch não gây ra chứng “ bán thân bất toại ” nghĩa là nửa người không theo ý hay liệt nửa người thuộc chứng trúng phong được chia làm 2 thể gồm:
- Trúng phong kinh lạc bị bán thân bất toại nhưng không bị hôn mê( thể nhẹ) đa số trong trường hợp này là các nhồi máu não ổ nhỏ, đơn ổ hoặc các xuất huyết vùng nhân bèo , bao trong nhưng khu trú không tràn lan
- Trúng phong tạng phủ bị bán thân bất toại nhưng có hôn mê ( phong tà trực trúng tạng phủ) cửu khiếu bất thông hoặc đái ỉa dầm dề rối loạn cơ tròn
Nguyên nhân do bẩm tố tiên thiên bất túc ( dị dạng mạch não bẩm sinh, bệnh tim bẩm sinh , các bệnh di truyền tăng lipid máu , xơ vữa động mạch do yếu tố gen …vv)
Nguyên nhân do hậu thiên do lao lực , phòng dục quá độ( ăn uống rượu bia nhiều , ăn nhiều đồ béo cay nóng) Nội nhân do tình chí uát kết ( stress lâu ngày thường do cuộc sống không biết tự cân bằng tư tưởng tình cảm ý chí
Tích tụ gây uất kết) Suy nghĩ nhiều hao tổn thận tinh , tuổi tác nhiều thiên quý hết , sinh hoạt tình dục quá độ thận tinh , thận dương đều hư can âm không được nuôi dưỡng không khống chế được can dương làm cho dương bốc lên gây can phong quấy nhiễu gặp lúc thời tiết thay đổi đột ngột phong hàn mạnh đột ngột kết hợp du phong bên trong nội công ngoại kích gây bệnh trúng phong
3 – Cách chữa
3.1- dùng thuốc YHCT
Hiện nay chữa tai biến mạch não giai đoạn cấp trong 3 ngày đầu với trúng phong kinh lạc hoặc 1 tuần đầu với trúng phong tạng phủ người bệnh thường được nằm khoa hồi sức giai đoạn đó YHCT ít được tham gia điều trị mặc dù nếu biết kết hợp thì mang lại giá trị rất lớn cho người bệnh. Ở giai đoạn tiếp theo gọi là giai đoạn chăm sóc và phục hồi sau tai biến tùy theo các thể lâm sàng mà xử phương cho hợp lý cơ bản lúc này là chứng hư tổn kết hợp còn vương chút ngoại tà bao gồm:
- Chứng tâm tỳ hư : liệt nửa người cơ nhục nhão , trí nhớ lúc nhớ lúc quên , lưỡi rụ khó nói , đại tiểu tiện lúc biết lúc không , nôn ăn uống khó …vv
Sử phương dùng thang quy tỳ gia giảm ( Hoàng kỳ 16g , Bạch truật 12g , Phục thần 20g , Nhân sâm 15g, Cam thảo 6g , Viễn trí nhục 10g, Long nhãn nhục 16g , Bắc mộc hương 6g, Đương quy 16g , Địa long 12g, Thạch xương bồ 6g , Câu đằng 12g , Ngưu tất 12g, Cúc hoa 8g
- Chứng khí huyết thương tổn phong hàn thấp làm hại biểu hiện liệ ½ người tê buốt dọc nửa người , cứng khớp gối , khớp vai khớp cổ chân cổ tay do huyết hư không nuôi dưỡng được cân mạch kèm theo phong hàn thấp ngáng trở nên không co duỗi được , đại tiểu tiện khó đi
Sử phương dùng phương Độc hoạt ký sinh thang gia vị( Độc hoạt 12g , Tang ký sinh 12g, Tế tân 2g, Xuyên khung 12g, Đương quy 12g, Xích thược 10g, Phòng phong 12g, Tần giao 6g, Bạch phục linh 12g, Quế chi 4g, Ngưu tất 12g, Nhân sâm 16g, Cam thảo 6g, Đỗ trọng 12g, Địa long 16g , Câu đằng 10g , Thạch xương bồ 8g )
- Ngoài ra cũng có thể gặp chứng trạng của can thận âm hư can hỏa vượng thì kết hợp dùng phương Kỷ cúc địa hoàng thang gia vị, thận dương hư thì dùng Bát vị quế phụ nhưng sô này ít hơn . Căn bản phải dựa vào mạch chứng thuốc bào chế cho chuẩn xác, tinh tế trong việc sử phương mang lại nhiều hiệu quả không ngờ
3.2 – Các biện pháp không dùng thuốc ; Có thể kết hợp châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, tác động cột sóng trong điều trị phục hồi di chứng có hiệu quả đặc biệt thay đổi tư thế trong phòng chống loét .
Bs. Phạm Văn Long
