Mộc thông
Đi lên các vùng núi phía Bắc, ta sẽ bắt gặp một loài cây thuốc mọc hoang có hoa trắng muốt với tên gọi xuất phát từ cấu tạo của thân, gặp nhiều ở các tỉnh Lào cai, Hòa Bình, Ninh Bình… Đó là cây Mộc thông mà chúng tôi muốn giới thiệu tới bạn đọc.
Mộc thông có tên gọi khác là Mộc thông nhỏ, Hoa ông lão. Mộc = gỗ, Thông = thông nhau, mộc thông tức là cây có mạch gỗ với nhiều lỗ thông nhau.
Mộc thông dùng làm thuốc thường là cây Clematis armndii Franch. hoặc cây Clematis montana Buch. – Ham. ex DC. Thuộc họ Hoàng liên (Ranunculaceae) nên thành phần hóa học chính của cây là các glycosid họ Hoàng liên như anemonin, ranunculin…
Mộc thông là cây dây leo, dài khoảng 5m.
Nhánh cây tròn màu hơi đỏ, hơi có khía và lông mịn màu vàng.
Lá hình trái xoan / ngọn giáo, mọc đối.
Cuống lá dài, bóng, dai, không có lông.
Hoa màu trắng mọc thành cụm.
4-8g Mộc thông sắc mỗi ngày, dùng riêng hay phối hợp với các dạng thuốc khác.
Bộ phận dùng làm thuốc là thân cây thái lát (không mùi, vị nhạt). Thu hoạch vào mùa xuân hoặc thu. Thân mộc thông chưa thái lát thì ngâm qua, ủ thật mềm rồi thái phiến mỏng, phơi khô. Nên bảo quản ở chỗ kín và khô thoáng, dùng nhanh, không nên trữ lâu vì sợ biến ra sắc đen.
Mộc thông được dùng làm thuốc lợi tiểu, có tác dụng trị viêm nhiễm niệu đạo, bí tiểu tiện, viêm thận phù thũng. Chữa bế kinh, sữa không thông…
Chúng tôi xin giới thiệu một số bài thuốc hữu ích từ Mộc thông:
- Chữa nóng, sốt, mụn nhọt, lở loét trong miệng, tiểu rắt, tiểu buốt: Sinh địa 20g, Mộc thông 20g, Hoàng cầm 12g, ngọn cành Cam thảo 4g. Sắc uống hay nghiền thành bột để uống.
- Chữa thấp, phù chân, phù thũng một bên người, hen suyễn, tức thở, khó chịu, tiểu tiện không lợi: Mộc thông 16g, Xích phục linh 16g, Trư linh 12g, vỏ Rễ dâu 12g, hạt Cau 12g, Tía tô 8g, Gừng tươi 12g, Hành ta 12g. Sắc uống.
- Chữa phụ nữ kinh nguyệt bế tắc: Mộc thông 12g, Ngưu tất 12g, Diên hồ sách 12g, Hồng hoa 8g, Sinh địa 20g. Sắc uống.
- Chữa tắc sữa ở phụ nữ sinh đẻ: Mộc thông 12g, chân giò lợn 1 đôi. Ninh hầm để ăn chân giò và uống nước canh.
Mộc thông là vị thuốc tốt dễ tìm nhưng cũng dễ bị nhầm lẫn với một số vị khác như Hoàng đằng, Phòng kỷ:
– Mộc thông: thân vàng nhạt, có nhiều lỗ thông trong gỗ
– Hoàng đằng: miếng thân cây có àu vàng kèm vỏ mỏng
– Phòng kỷ: miếng rễ có vỏ dày, thịt rễ có màu trắng lẫn màu xám
Do đó, người dân khi sử dụng cần chú ý phân biệt và nhận thức rõ để dùng đúng thuốc, đúng tác dụng mong muốn.
Kim Anh
