Thạch vĩ
Thạch vĩ là vị thuốc khá quen thuộc trong Y học cổ truyền. Là loại cây có hình dáng nhỏ bé, loài cây này mọc rất nhiều ở các rừng rậm nhiệt đới, nhất là ở những kẽ đá ẩm ướt hoặc trên thân những cây gỗ lớn lâu năm. Ở các công viên chúng ta vẫn thường thấy loài cây này mọc trên các thân cây cổ thụ như: Cây đa, cây vạn tuế, cây sưa…. Do cây nhỏ nhắn, hình dáng đẹp nên hiện nay nhiều nơi trồng cảnh, dùng làm nền cho những cây khác. Chúng ta cũng không thể ngờ được loài cây mọc hoang này lại có nhiều công dụng chữa bệnh đến như vậy.
Thạch vĩ thường mọc trên thân các cây cổ thụ
Thạch vĩ còn có tên khác là Thạch vi, Thạch bì, Ráng hỏa mạc lưỡi, Cỏ lưỡi mèo. Tên khoa học là Pyrrosia lingua (Thunb,) Farwell hoặc Pyrrosia petiolosa (Christ) Ching, họ Ráng (Polypodiaceae). Cây mọc bám trên đá trong rừng núi, gặp nhiều ở các tỉnh miền núi Cao Bằng, Lạng Sơn… Cái tên Thạch vĩ xuất phát từ đặc điểm của cây mọc trên các tảng đá thành từng bụi lớn (thạch = đá, vĩ = rộng lớn).
Cây thảo sống nhiều năm cao 10-30cm, có thân rễ bò dài mang vẩy thon, bìa gợn sóng. Cuống 2-10cm, mảnh, có đốt ở gốc. Phiến lá hơi đa dạng, tròn dài, nhỏ hay hẹp thon dài 8-18cm, rộng 2-5cm, dai, gân phụ rõ, mặt trên gần như không có lông, mặt dưới có lông hình sao vàng hoe, ổ túi bào tử phủ trọn mặt dưới lá, màu đỏ đậm, bào tử hình trái xoan, nâu nhạt.
Toàn cây và lá có thể thu hái quanh năm làm thuốc. Dùng tươi hoặc rửa sạch, cắt đoạn rồi phơi khô. Trong lá có phytosterol, tanin, saponin, anthranoid, chất béo và các chất vô cơ.
Theo Đông y, Thạch vĩ có vị hơi đắng, tính bình. Dùng chữa viêm thận, viêm nhiễm niệu đạo, sỏi niệu đạo, viêm bàng quan, bế kinh, viêm phế quản. Chữa suyễn khan, nôn ra máu, đái ra máu, đại tiện ra máu, làm thuốc lợi tiểu chữa bệnh đái buốt, đái dắt.
Mỗi ngày dùng 10-60g thạch vĩ dạng thuốc sắc. Có thể dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác.
Chúng tôi xin giới thiệu một số bài thuốc từ Thạch vĩ:
- Làm cho tóc đen và tóc mọc nhanh: Thạch vĩ phơi khô tán thành bột rồi trộn với Dầu vừng bôi lên đầu.
- Chữa sỏi đường tiết niệu: Thạch vĩ 60g, Xa tiền tử 30g, Chi tử 30g, Cam thảo 15g, sắc uống ngày một thang, đun 5-7 ngày.
- Chữa phế nhiệt sinh ho: Thạch vĩ và Hạt Cau lượng bằng nhau tán bột, uống mỗi lần 8g.
- Chữa rong huyết bạch đới, ung nhọt lở loét: Thạch vĩ tán nhỏ mỗi uống mỗi lần 12g, ngày 2 lần, uống trong 5-7 ngày.
