Đậu xanh hay đỗ xanh theo phương ngữ miền Bắc là cây đậu có danh pháp hai phần Vigna radiata có kích thước hạt nhỏ (đường kính khoảng 2–2,5 mm).
Đậu xanh vị ngọt, hơi tanh, tính hàn, không độc, bổ nguyên khí không chỉ là món ăn như xôi, chè bưởi, giá đỗ… mà còn là phương thuốc thanh nhiệt mát gan, giải được độc tố và nhiều tác dụng khác. Sau đây là một số bài thuốc có thành phần chính là đậu xanh.
Chữa rôm sảy, ngứa ngáy: Lấy 15 g bột đậu xanh, 30 g bột hoạt thạch nghiền vụn, trộn đều để xoa lên những chỗ bị rôm sảy thay cho phấn rôm. Khi trẻ bị ngứa ngáy khó chịu, có thể lấy một tàu lá sen tươi thái nhỏ nấu với chút đậu xanh để ăn. Có thể dùng nước này uống thay nước trà cho đến khi hết ngứa.
Thanh nhiệt: Đậu xanh xay nấu cả vỏ cùng gạo. Đây là món ăn rất tốt cho mùa hè, có thể ăn cháo đậu xanh với đường hay muối (nước mắm). Cháo đậu xanh trị tiêu khát, uống nhiều nước, giải độc, nóng, lợi tiểu, thanh nhiệt, hạ khí.
Kết hợp đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ, mỗi thứ 300 g nấu chung với cam thảo, ăn cả bã lẫn nước trong vòng 7 ngày, dùng phòng các chứng bệnh mùa hè.
Chữa nóng sốt do cảm nắng: Dùng lượng đậu xanh vừa phải nấu canh và cho thêm chút đường, ăn khi còn ấm. Cũng có thể lấy 60g đậu xanh nấu thật nhừ, vớt đậu ra cho vào nồi vài cái hoa mướp tươi đun sôi và ăn khi còn ấm.
Gây nôn khi ngộ độc thức ăn: Ngâm đậu xanh trong nước cho nở, sau nghiền nát đậu và hòa với nước vừa ngâm đậu và cho uống để nôn những thức ăn gây độc.
Giải trừ chất độc khi ngộ độc thức ăn: Hòa bột đậu xanh với nước sôi để nguội, cho uống 1 cốc; hoặc có thể sử dụng 100g đậu xanh, 100g cam thảo sống, đổ nước vào đun lấy nước uống 2 lần/ngày.
Chữa bí tiểu: Ăn canh đậu xanh. Nếu thấy đau rát bỏng ở đường niệu đạo có thể dùng 500g giá đậu xanh giã nát lấy nước cho thêm đường vào uống.
Hạt đậu xanh
Tiểu rắt nhiều: Lấy nước luộc giá đỗ pha với đường chia làm nhiều lần trong ngày để uống. Tốt nhất là uống một ngày 5 – 6 lần. Bài thuốc này không chỉ trị được bệnh đi tiểu nhiều lần mà còn có thể trị được bệnh tiểu rắt.
Chữa trúng độc hơi than: Khi buồn nôn, nôn mửa do trúng độc hơi than, có thể nấu canh đậu xanh lên ăn hoặc lấy 30 g bột đậu xanh hòa với nước sôi uống.
Chữa trị viêm đường ruột: Những trẻ bị kiết lỵ hay viêm ruột có thể lấy bột đậu xanh trộn đều với nước mật lợn, để khô lại cho chút nước ấm vào nhào đều và sao vàng, sau nghiền bột mịn, chia 3 lần uống trong ngày.